Nhiều phụ huynh hiện nay thường lo lắng khi con mình không thích dọn dẹp và để giường ngủ bừa bộn. Tuy nhiên, các nghiên cứu tâm lý gần đây đã chỉ ra rằng sự bừa bộn có thể có tác động tích cực đến sự sáng tạo của trẻ. Một nghiên cứu được thực hiện bởi nhà tâm lý học Vohs vào năm 2023 cho thấy rằng những người ở trong môi trường bừa bộn có khả năng sáng tạo cao hơn 30% so với những người ở trong môi trường gọn gàng.
Cụ thể, trong nghiên cứu này, 48 người tham gia được yêu cầu liệt kê những công dụng sáng tạo của quả bóng bàn trong một căn phòng được thiết kế để trông ‘gọn gàng’ hoặc ‘bừa bộn’. Kết quả cho thấy số lượng và chất lượng ý tưởng sáng tạo do nhóm ở trong phòng bừa bộn đề xuất cao hơn đáng kể. Ngoài ra, một nghiên cứu mở rộng khác cũng chỉ ra rằng những người có giường bừa bộn đánh giá khả năng sáng tạo của mình cao hơn 50% so với những người có giường gọn gàng. Điều này cho thấy rằng môi trường hỗn loạn có thể trực tiếp thúc đẩy tư duy phân kỳ, cho phép mọi người thoát khỏi khuôn khổ trong thời gian ngắn và có khả năng liên tưởng tự do.
Các chuyên gia cho rằng một môi trường lộn xộn có thể khơi gợi sự sáng tạo của con người vì nó truyền đi các tín hiệu ‘ngẫu nhiên’. Các tín hiệu ngẫu nhiên trong một môi trường hỗn loạn kích thích mạng lưới tư duy của con người, đặc biệt là tư duy sáng tạo và tư duy số không. Tư duy từ con số không bắt nguồn từ khái niệm lập ngân sách từ con số không vào những năm 1970, đề cập đến một cách suy nghĩ xem xét lại các vấn đề từ đầu bằng cách thoát khỏi khuôn khổ và kinh nghiệm hiện có.
Phương pháp tư duy này ủng hộ việc gạt bỏ dữ liệu lịch sử và khuôn khổ hiện có để tái cấu trúc bản chất của thông tin hiện có. Mục đích của chế độ tư duy này là tìm kiếm sự đổi mới, với ba đặc điểm chính là thiết lập lại từ đầu, định hướng mục tiêu và đột phá sáng tạo. Một môi trường hỗn loạn về cơ bản là một sự thiết lập lại, khiến các quy tắc và môi trường có trật tự trở nên ngẫu nhiên, cho phép mọi người tìm ra các giải pháp mới trong sự hỗn loạn.
Con đường cơ bản của sự sáng tạo do sự hỗn loạn mang lại là môi trường định hình lại các mô hình nhận thức thông qua tính dẻo của não. Rối loạn làm suy yếu cảm giác kiểm soát và kích hoạt mạng lưới chế độ mặc định/ACC của vỏ não vành trước, do đó thúc đẩy các mối liên kết không liên quan từ xa và giải phóng tư duy khác biệt và sáng tạo của mọi người.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng mọi thứ đều có giới hạn và sự hỗn loạn cũng đi kèm với một số ‘rủi ro’ nhất định. Ví dụ, hiệu ứng cửa sổ vỡ trong tâm lý học cho thấy rằng khi con người ở trong môi trường hỗn loạn trong thời gian dài, chức năng thùy trước trán của họ sẽ bị ức chế. Ngoài ra, môi trường lộn xộn sẽ làm tăng quá tải cảm giác ở một mức độ nhất định, làm tăng mức cortisol của một người, điều này không có lợi cho tư duy phân kỳ và sáng tạo.
Tóm lại, sự bừa bộn trong phòng sẽ có tác động đa chiều đến con người, vừa có lợi vừa có hại. Chúng ta nên có thái độ biện chứng khi xem xét kết luận này, bởi vì không bao giờ có một câu trả lời chuẩn mực cho việc làm thế nào để đạt được sự sáng tạo. Thay vào đó, chúng ta nên cân nhắc các yếu tố khác nhau và tìm ra cách tiếp cận phù hợp nhất để kích thích sự sáng tạo và đạt được mục tiêu của mình.