Kinh tế thế giới đã thể hiện sự kiên cường đáng ngạc nhiên trong gần bốn tháng qua sau khi Tổng thống Donald Trump công bố chính sách thuế quan đối ứng. Ngành thương mại, sản xuất và các yếu tố quan trọng khác của nền kinh tế toàn cầu đã không rơi vào tình trạng suy thoái như nhiều người lo ngại.

Các số liệu mới nhất từ ngân hàng JPMorgan cho thấy nền kinh tế thế giới vẫn tăng trưởng với tốc độ 2,4% hàng năm trong nửa đầu năm nay, phù hợp với xu hướng tăng trưởng trong dài hạn. Đối mặt với tình trạng bất ổn cực độ, các doanh nghiệp và hộ gia đình Mỹ đã khiến các nhà kinh tế ngạc nhiên với khả năng phòng ngừa rủi ro, tìm ra giải pháp ứng phó ngắn hạn trong khi chờ đợi sự rõ ràng về chính sách thuế quan sau cùng của Mỹ.

Các nhà sản xuất trên toàn cầu đã đẩy nhanh hoạt động mua hàng và chuyển hướng xuất khẩu hàng hóa đến Mỹ thông qua các quốc gia thứ ba chịu mức thuế thấp hơn. Các nhà phân tích cho biết, phần lớn các hộ gia đình và doanh nghiệp Mỹ vẫn tiếp tục chi tiêu và đầu tư bất chấp sự bất ổn. Thị trường chứng khoán ở cả hai bờ Đại Tây Dương đã phục hồi lên mức cao kỷ lục và dự báo tăng trưởng của châu Âu đến châu Á đang được nâng lên.

Đầu tư, việc làm trong lĩnh vực sản xuất, chi tiêu và hoạt động kinh tế tổng thể trên toàn cầu đều được duy trì, theo ngân hàng Goldman Sachs. Nhiều chính phủ, bao gồm Mỹ và Đức, cũng đang chi tiêu ngân sách mạnh mẽ, giúp củng cố niềm tin của doanh nghiệp. “Dường như sự bất ổn thuế quan đang ảnh hưởng ít hơn đến hoạt động kinh tế so với những gì chúng ta nghĩ”, Isabel Schnabel, thành viên hội đồng điều hành của Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) nhận xét.

Một số chuyên gia cho rằng, thuế quan đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đa dạng hóa hoạt động sản xuất tại các thị trường xuất khẩu chính. EBM Papst, một nhà sản xuất máy quạt của Đức, đang có kế hoạch xây dựng nhà máy thứ ba tại Mỹ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.

Thương mại vẫn sôi động với khối lượng thương mại hàng hóa toàn cầu tăng 5,3% trong ba tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm trước. Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dự báo thương mại hàng hóa toàn cầu trong năm nay tăng trưởng 0,1%, thay vì giảm 0,2% như dự báo trước đây.

Tại châu Âu, ngành sản xuất tiếp tục cải thiện trong những tháng vừa qua, với các chỉ số dự báo về đơn hàng xuất khẩu mới và sản lượng tương lai đều tăng lên mức cao nhất trong ba năm. Ngay cả ở Trung Quốc, sự hỗn loạn thuế quan trong vài tháng qua cũng không gây thiệt hại nhiều như lo ngại.

Xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm khoảng 10% trong năm tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm trước do thuế quan ảnh hưởng đến thương mại trực tiếp giữa hai siêu cường kinh tế. Tuy nhiên, tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc vẫn tăng 6% nhờ lượng hàng xuất khẩu sang châu Á, châu Âu và châu Phi tăng.

Tại Mỹ, giá trị tài sản ròng của các hộ gia đình vẫn ở mức cao theo tiêu chuẩn lịch sử, cho phép người tiêu dùng Mỹ tiếp tục chi tiêu bất chấp giá cả tăng cao. Một số nhà xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã chuyển một phần chi phí thuế quan cho khách hàng của họ.

Các nhà nhập khẩu phô mai đã xoay sở để bù đắp một phần tác động bằng cách nhập thêm hàng tồn kho trước khi thuế quan có hiệu lực. Theo dữ liệu của Cục Thống kê dân số Mỹ, kim ngạch nhập khẩu của Mỹ từ châu Âu đã tăng 37% trong năm tháng đầu năm so với cùng kỳ năm trước.

Biên lợi nhuận cao của các doanh nghiệp Mỹ cho phép họ có thể gánh chịu một số chi phí tăng thêm từ thuế quan. “Do đó, tác động tiêu cực của thuế quan đối với điều kiện thị trường lao động và tăng trưởng kinh tế có thể bị hạn chế hơn”, Susan M. Collins, Chủ tịch Ngân hàng dự trữ liên bang khu vực Boston nhận xét.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ, ông Howard Lutnick, mới đây đã lên tiếng khẳng định rằng thời hạn các nước phải trả thuế nhập khẩu cho hàng hóa vào Mỹ sẽ không có thay đổi thêm. Phát biểu này được ông Lutnick đưa ra trong một cuộc phỏng vấn với CBS News vào ngày 20/7. Thông tin này tạo ra sự yên tâm cho các quốc gia đang đàm phán với Mỹ về vấn đề thương mại.

Trước đó, vào ngày 2/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố chính sách áp thuế đối ứng ở mức cao với các đối tác thương mại. Tuy nhiên, ông Trump đã hai lần lùi thời hạn áp thuế này, lần đầu tiên đến ngày 9/7 và lần thứ hai là sang đầu tháng 8. Việc lùi thời hạn này đã cho phép các quốc gia có thêm thời gian để đàm phán và tìm kiếm giải pháp tránh thuế nhập khẩu cao.

Ông Lutnick nhấn mạnh rằng việc bắt đầu thu thuế không đồng nghĩa với việc “Mỹ sẽ không tiếp tục đàm phán sau ngày này”. Điều này cho thấy Mỹ vẫn cởi mở với việc thảo luận và tìm kiếm thỏa thuận thương mại với các quốc gia khác. Ông cũng tỏ ra tự tin về khả năng đạt được thỏa thuận thương mại với Liên minh châu Âu (EU). “Hai đối tác thương mại lớn nhất thế giới đang đàm phán với nhau. Chúng tôi sẽ có thỏa thuận. Tôi tự tin là như vậy”, ông nói.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ cũng cho biết các nước nhỏ ở Mỹ Latin, Caribbean, châu Phi sẽ chỉ chịu mức thuế cơ bản là 10%. Điều này có thể giúp nhiều nước chưa nhận thư báo thuế của Mỹ thở phào. Trước đó, ông Trump từng cho biết mức chung cho các đối tác thương mại nhỏ sẽ là “hơn 10% một chút”. Trong khi đó, ông Lutnick khẳng định “các đối tác lớn sẽ phải mở cửa thị trường, hoặc trả mức thuế công bằng cho Mỹ”.

Ông Lutnick cũng dự báo Tổng thống Trump sẽ đàm phán lại Hiệp định Thương mại Mỹ – Mexico – Canada (USMCA) mà 3 nước đã ký kết trong nhiệm kỳ đầu của ông. Đến nay, 26 quốc gia đã được thông báo mức thuế nhập khẩu mới khi bán hàng sang Mỹ, bắt đầu từ ngày 1/8. Mức mới dao động từ 19-50%, phần lớn bằng hoặc tương đương ngưỡng công bố ngày 2/4. Hiện tại, các nước đều chịu thuế 10% khi bán hàng sang Mỹ.

Nhiều đối tác thương mại đang đẩy nhanh tốc độ đàm phán với Mỹ, để giảm mức thuế phải chịu. Đến nay, Mỹ mới công bố đạt thỏa thuận với Anh, Trung Quốc, Việt Nam và Indonesia.

Xu hướng mua vàng của các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đang ngày càng tăng mạnh, phần lớn do rủi ro địa chính trị và bất ổn kinh tế gia tăng, cùng với sự biến động của chính sách thương mại Mỹ. Điều này không chỉ thể hiện sự chuyển dịch dần khỏi đồng bạc xanh mà còn cho phép các ngân hàng đa dạng hóa danh mục dự trữ của mình.

Các chuyên gia tại Malaysia nhận định rằng tình hình địa chính trị toàn cầu ngày càng bất ổn là một trong những nguyên nhân chính thúc đẩy nhu cầu mua vàng. Căng thẳng giữa các cường quốc, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như giữa phương Tây và Nga, đã khiến nhiều quốc gia tìm kiếm sự tự chủ tài chính lớn hơn. Vàng, với tư cách là tài sản trung lập, không chịu sự kiểm soát về mặt chính trị hoặc pháp lý của bất kỳ quốc gia nào, trở thành kho lưu trữ giá trị đặc biệt hấp dẫn đối với các ngân hàng trung ương. Điều này giúp họ bảo vệ khỏi hậu quả tiềm tàng của các lệnh trừng phạt, tranh chấp thương mại hoặc chiến tranh tiền tệ.

Một số quốc gia như Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và các thành viên của Nhóm các nền kinh tế mới nổi BRICS đang giảm dần sự phụ thuộc vào đồng USD một cách có hệ thống và tăng cường nắm giữ các tài sản như vàng. Việc sở hữu vàng cũng giúp các quốc gia này đa dạng hóa danh mục đầu tư và giảm thiểu rủi ro.

Vàng cũng tiếp tục đóng vai trò là công cụ phòng ngừa lạm phát. Mặc dù lạm phát toàn cầu đã giảm bớt kể từ đỉnh điểm đại dịch COVID-19, nhưng ở nhiều nền kinh tế, lạm phát lõi vẫn ở mức cao. Do đó, các ngân hàng trung ương toàn cầu đã và đang trong giai đoạn mua ròng mạnh mẽ kéo dài nhiều năm, với hơn 1.000 tấn vàng được mua mỗi năm kể từ năm 2022. Riêng trong tháng 5/2025, các ngân hàng trung ương đã mua thêm 20 tấn vàng.

Các chuyên gia dự báo giá vàng sẽ tiếp tục tăng, với dự báo dao động từ 3.300 – 4.000 USD/ounce vào cuối năm. Vì vậy, các ngân hàng trung ương gần như chắc chắn sẽ tiếp tục mua vàng để phòng ngừa lạm phát, rủi ro địa chính trị và tài chính, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào đồng USD.