Cuộc xung đột Israel-Iran gần đây đã thu hút sự chú ý toàn cầu với sự can dự trực tiếp của Mỹ. Chuyên gia Algeria Hasni Abidi đã phân tích sâu về cuộc chiến này và những ý nghĩa chính trị phức tạp.

Cuộc xung đột giữa Israel và Iran kéo dài 12 ngày, với sự tham gia của Mỹ, không đơn thuần chỉ tập trung vào việc phá hủy chương trình hạt nhân của Tehran. Theo ông Abidi, điểm mới của cuộc chiến này là việc Israel lần đầu tiên đã lôi kéo được Mỹ can dự quân sự trực tiếp vào một cuộc chiến chống Iran, điều mà các chính quyền Mỹ trước đây luôn tránh né.

Cuộc chiến kết thúc sau 12 ngày giao tranh quyết liệt bằng tên lửa, máy bay không người lái và máy bay chiến đấu. Israel tuyên bố mục tiêu chính là phá hủy chương trình hạt nhân Iran, mối đe dọa tồn tại của Tel Aviv trong nhiều thập kỷ.

Tuy nhiên, chuyên gia Abidi cho rằng đằng sau đó còn là những toan tính lớn hơn, bao gồm cả việc thay đổi chế độ tại Iran và đẩy nước này vào trạng thái hỗn loạn chính trị.

Ông Abidi cũng chỉ ra những điểm yếu nghiêm trọng trong hệ thống phòng không và khả năng phản ứng của Iran, khi nhiều sĩ quan cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng bị sát hại ngay trong ngày đầu tiên.

Mức độ thâm nhập tình báo sâu rộng của Israel vào Iran đã gây bất ngờ lớn. Trong khi đó, các đồng minh quan trọng của Tehran như Nga và Trung Quốc lại chọn giữ khoảng cách, khiến Iran rơi vào thế cô lập.

Về lý do Mỹ chấm dứt chiến dịch chỉ sau vài ngày không kích các mục tiêu hạt nhân, ông Abidi cho rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn tránh sa lầy quân sự và giảm thiểu phản ứng tiêu cực trong nước.

Dù vậy, ông Trump vẫn khẳng định vai trò của mình trong việc “bảo vệ” các cơ sở dầu khí vùng Vịnh khỏi thiệt hại.

Giải pháp chính trị chấm dứt chiến sự, theo ông Abidi, là nhờ vai trò trung gian hiệu quả của Qatar. Nước này đã giúp mở ra lối thoát cho cả ba bên Mỹ, Israel và Iran, khi Tehran chấp nhận đàm phán để tránh leo thang nguy hiểm.

Dù vậy, thỏa thuận ngừng bắn được đánh giá là bất đối xứng, khi Iran buộc phải dừng tấn công sớm hơn 6 giờ so với Israel.

Liên quan đến việc cả Iran và Israel đều tuyên bố “thắng lợi,” ông Abidi cho rằng cả hai đều không đạt được đầy đủ mục tiêu. Israel không thể xóa bỏ hoàn toàn chương trình hạt nhân của Iran hay làm suy yếu thể chế cầm quyền, trong khi Iran vẫn giữ được nền tảng quyền lực nhưng phải đối mặt với thiệt hại nặng nề và áp lực trả đũa.

Căng thẳng giữa Iran và Israel tiếp tục leo thang khi Iran yêu cầu Liên Hợp Quốc can thiệp.

Iran đã gửi một lá thư tới Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres, yêu cầu tổ chức này công nhận Israel và Mỹ là những bên khởi xướng hành động xâm lược trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày vừa qua.

Nội dung lá thư do Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi ký tên, nêu rõ: “Chúng tôi chính thức yêu cầu Hội đồng Bảo an công nhận Israel và Mỹ là những bên khởi xướng hành động xâm lược và thừa nhận trách nhiệm tiếp theo của họ, bao gồm cả việc bồi thường và bồi thường thiệt hại.”

Hình ảnh thể hiện sự phản đối của Iran đối với Israel và Mỹ

Cùng ngày, Tổng Tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran, Tướng Abdolrahim Mousavi cho biết Tehran nghi ngờ việc Israel sẽ duy trì thỏa thuận ngừng bắn. Ông Mousavi nói với Bộ trưởng Quốc phòng Saudi Arabia, Hoàng tử Khalid bin Salman rằng Iran không tin Israel sẽ tuân thủ các cam kết, do đó nước Cộng hòa Hồi giáo đã chuẩn bị sẵn sàng đáp trả mạnh mẽ nếu bị tấn công lần nữa.

Cuộc không kích của Israel vào nhà tù Evin

Cơ quan Tư pháp Iran thông báo cuộc không kích của Israel nhằm vào nhà tù Evin ở Thủ đô Tehran hôm 23/6 đã khiến ít nhất 71 người thiệt mạng. Các nạn nhân gồm có nhân viên hành chính, quản giáo, tù nhân, thân nhân đến thăm cũng như những người sinh sống gần đó.

Vụ tấn công trên là một phần của chiến dịch không kích do Israel phát động từ ngày 13/6. Theo Cơ quan Tư pháp, mục tiêu tấn công là trung tâm y tế và phòng thăm phạm nhân của nhà tù Evin.

Lo ngại về chương trình hạt nhân của Iran

Theo hãng tin TASS, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 29/6 thừa nhận rằng Iran có thể sở hữu thêm một cơ sở hạt nhân bí mật. Trong cuộc phỏng vấn với hãng tin Fox News, ông Trump nói: “Chúng tôi biết Iran có rất nhiều cơ sở hạt nhân…” Đồng thời, ông cho rằng Iran khó có thể che giấu urani làm giàu tại các cơ sở hạt nhân từng bị Mỹ tấn công.

Trước đó, các hãng tin CNN và New York Times dẫn các nguồn tin cho biết giới tình báo Mỹ và quan chức Israel tin rằng các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào Iran chưa phá hủy được những thành phần then chốt trong chương trình hạt nhân của Tehran, và Iran có thể vẫn sở hữu các cơ sở làm giàu nhiên liệu hạt nhân bí mật.

Iran đang tăng cường chương trình hạt nhân bất chấp các cuộc tấn công từ Israel và Mỹ.

Ngày 28/6, Phó Chủ tịch Quốc hội Iran Hamid Reza Haji Babaei tuyên bố Tehran sẽ không cho phép Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Raphael Grossi thanh sát các cơ sở hạt nhân hoặc triển khai lắp đặt camera tại đó. Quyết định này được đưa ra sau khi Iran phát hiện thông tin về các cơ sở hạt nhân từng được IAEA giám sát của mình xuất hiện trong các tài liệu của Israel.

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi cáo buộc việc Tổng Giám đốc IAEA muốn thanh sát các cơ sở hạt nhân Iran từng bị Israel và Mỹ tấn công là vô nghĩa và có thể xuất phát từ ý đồ xấu. Ông cho rằng việc thanh sát là không cần thiết và có thể gây ra những hiểu lầm không cần thiết.

Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi dự đoán Iran có khả năng sẽ bắt đầu sản xuất urani làm giàu “trong vài tháng nữa,” bất chấp thiệt hại sau các đòn không kích của Mỹ và Israel. Ông cũng khẳng định IAEA không nắm được thông tin về lượng urani đã làm giàu tới 60% của Iran hiện cất giữ ở đâu và sẽ làm rõ vấn đề này trong thời gian tới.

[Hình ảnh minh họa hoạt động thanh sát hạt nhân của IAEA align=”aligncenter” width=”650″] Hoạt động thanh sát hạt nhân của IAEA[/caption]

Trước đó, hôm 13/6, Israel đã phát động chiến dịch oanh tạc các địa điểm hạt nhân và quân sự của Iran nhằm ngăn chặn Tehran phát triển vũ khí hạt nhân. Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi tuyên bố mức độ thiệt hại đối với các địa điểm hạt nhân là “nghiêm trọng,” nhưng không cung cấp chi tiết.

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, Đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông Steven Witkoff sẽ tiến hành các cuộc đàm phán với chính quyền Iran trong những ngày tới, nhằm tìm kiếm khả năng đạt được thỏa thuận về chương trình hạt nhân của Tehran.

Cuộc không kích của Mỹ và Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng, nhưng không phá hủy hoàn toàn cơ sở Fordow.

Dù Tổng thống Donald Trump tuyên bố các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị “phá hủy hoàn toàn” trong loạt ném bom của Mỹ, đánh giá ban đầu của quân đội Mỹ và Israel cho thấy thực tế thận trọng hơn.

Hai quan chức Israel cho biết cơ sở Fordow làm giàu urani đã hứng chịu thiệt hại nặng từ cuộc không kích của Mỹ, song không bị phá hủy hoàn toàn. Iran dường như đã di chuyển thiết bị và một lượng urani khỏi cơ sở trước khi bị tấn công.

Một quan chức cấp cao Mỹ xác nhận cuộc tấn công đã gây “hư hại nghiêm trọng”, khiến Fordow “không còn khả năng hoạt động”, nhưng lưu ý rằng ngay cả 12 quả bom xuyên boongke cũng không thể phá hủy hoàn toàn cơ sở này.

Cơ sở hạt nhân Fordow của Iran

Mỹ đã sử dụng bom xuyên boongke nặng hơn 13 tấn trong cuộc tấn công nhằm vào 3 cơ sở hạt nhân, trong đó có Fordow – được coi là địa điểm hạt nhân trọng yếu nhất của Iran.

Tại buổi họp báo, Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân mới của Mỹ – Tướng Dan Caine cho biết cả 3 địa điểm đều “chịu thiệt hại nghiêm trọng”, nhưng cần thêm thời gian để xác định Iran còn duy trì được năng lực hạt nhân nào hay không.

Phía Israel dựa vào ảnh vệ tinh, ảnh trinh sát đường không và hoạt động tình báo tại Fordow để đánh giá tình hình. Hình ảnh do Planet Labs và Maxar Technologies công bố cho thấy có dấu hiệu các hố bom và thay đổi cấu trúc đất tại điểm nghi bị tấn công.

Một số hình ảnh trước cuộc tấn công còn cho thấy khoảng 16 xe tải tập kết gần lối vào Fordow. Trung tâm phân tích nguồn mở tại London nhận định Iran có thể đã có chuẩn bị nhất định trước khi bị tấn công.

Cựu quan chức Lầu Năm Góc Mick Mulroy nhận định loại vũ khí được sử dụng trong đợt không kích có thể khiến chương trình hạt nhân Iran chậm lại từ 2-3 năm.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Mỹ phát đi cảnh báo an ninh toàn cầu, kêu gọi công dân Mỹ ở nước ngoài nâng cao cảnh giác do tình hình xung đột leo thang ở Trung Đông.

Tình hình Trung Đông đang trở nên ngày càng căng thẳng khi Mỹ đứng trước ngưỡng cửa quyết định về việc can dự vào xung đột giữa Israel và Iran. Tại buổi họp báo ngày 19/6, người phát ngôn Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết Tổng thống Trump sẽ đưa ra quyết định về việc có can dự vào cuộc xung đột này hay không trong vòng hai tuần tới.

Phát biểu của bà Leavitt được đưa ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân Iran đang diễn ra một cách cấp bách. Giới chức Mỹ tin rằng Iran đang ngày càng gần với việc sở hữu vũ khí hạt nhân hơn bao giờ hết.

Yêu Cầu Của Mỹ Đối Với Iran

Bà Leavitt nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào với Tehran cũng phải bao gồm điều khoản “không làm giàu urani.” Điều này tái khẳng định lập trường của Tổng thống Trump rằng Tehran không được phép sở hữu vũ khí hạt nhân.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết vẫn còn thời gian để đạt được giải pháp ngoại giao với Iran về chương trình hạt nhân của nước này. Ông cũng nhận định rằng tình hình ở Trung Đông vẫn còn nguy hiểm và cần đạt được một thỏa thuận nhằm tránh nguy cơ xung đột leo thang.

Cơ Hội Cuối Cùng Cho Đàm Phán

Theo ông Lammy, hiện có khoảng hai tuần để tìm kiếm giải pháp ngoại giao trước khi tình hình trở nên nghiêm trọng hơn. Dự kiến, vào ngày 20/6, ông Lammy sẽ đến Geneva để tham dự cuộc gặp với Ngoại trưởng Iran cùng các đối tác từ Pháp, Đức và Liên minh châu Âu (EU).

Ông nhấn mạnh rằng đây là thời điểm then chốt để chấm dứt những diễn biến nghiêm trọng tại Trung Đông và ngăn chặn nguy cơ bùng phát một cuộc khủng hoảng khu vực.

Căng thẳng Trung Đông tiếp tục leo thang khi Tổng thống Mỹ Donald Trump kêu gọi người dân Tehran sơ tán ngay lập tức.

Theo AP, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 16/6 (giờ địa phương) đã đưa ra lời kêu gọi người dân tại thủ đô Tehran của Iran sơ tán, đồng thời khẳng định Iran sẽ không bao giờ được phép sở hữu vũ khí hạt nhân.

Trước đó, Israel đã cảnh báo khoảng 300.000 người dân Tehran sơ tán trước khi tiến hành các cuộc không kích vào Iran.

Lực lượng Israel sau đó đã tấn công vào đài truyền hình quốc gia Iran trong lúc đang phát sóng trực tiếp, làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến tranh khu vực rộng lớn.

Trong ngày 17/6, Israel liên tục tiến hành các đợt không kích và sử dụng thiết bị bay không người lái tấn công Iran, trong khi Iran phóng loạt tên lửa vào Israel, khiến ít nhất 8 người thiệt mạng.

Cuộc đối đầu qua lại giữa Israel và Iran bắt nguồn từ cáo buộc của Israel rằng Iran đang phát triển chương trình hạt nhân có yếu tố quân sự.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 17/6 tuyên bố các cuộc tấn công đã khiến chương trình hạt nhân của Iran bị “thụt lùi nhiều năm.”

Chiến dịch quân sự bất ngờ của Israel

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) vừa xác nhận đã bắt đầu chiến dịch tấn công quy mô lớn nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Động thái này được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa hai quốc gia.

Theo thông báo của IDF, các mục tiêu bị tấn công bao gồm các cơ sở chỉ huy, căn cứ quân sự và đặc biệt là các cơ sở hạt nhân của Iran. Những đòn tấn công bất ngờ này đã nhắm vào những vị trí mà Iran không lường trước, gây thiệt hại đáng kể.

Căn cứ hạt nhân Iran bị tấn công

Cùng lúc đó, còi báo động đã vang lên khắp Israel để cảnh báo người dân chuẩn bị đối phó với nguy cơ bị Iran phản công bằng tên lửa đạn đạo. Với hàng nghìn tên lửa sẵn sàng sử dụng, Iran được cho là có khả năng đáp trả mạnh mẽ.

IDF nhận định Iran đã tích trữ đủ uranium làm giàu ở cấp độ vũ khí để có thể chế tạo tới 15 đầu đạn hạt nhân chỉ trong vòng vài ngày. Điều này đặt Israel và các nước trong khu vực vào tình thế cấp bách.

Phía Israel cáo buộc Iran đã lên kế hoạch phối hợp với các lực lượng trong khu vực như Hezbollah, Hamas và các nhóm vũ trang khác tấn công Israel từ nhiều hướng, bao gồm cả biên giới với Ai Cập và Jordan.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã triệu tập nội các an ninh để chỉ đạo tình hình khẩn cấp và đưa ra các quyết sách phù hợp.