Hoạt động thẩm định có vai trò vô cùng quan trọng bởi đây là một dịch vụ không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường.

Dịch vụ thẩm định giá xuất phát từ nhu cầu khách quan xác định giá trị của tài sản bao gồm tài sản hữu hình, tài sản vô hình, tài sản tài chính và trên cơ sở đó, các bên tham gia giao dịch có thể thỏa thuận với nhau một cách thỏa thuận, giao dịch tài sản thành công.

Theo quy định, giám định viên phải tuân thủ nguyên tắc độc lập về chuyên môn, nghiệp vụ giám định; tính trung thực, khách quan của hoạt động thẩm định giá và kết quả thẩm định giá.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, hoạt động tố tụng tư pháp đã ghi nhận nhiều trường hợp giám định viên tiếp tay cho vi phạm pháp luật với nhiều lý do khác nhau.

TÌM HIỂU VỀ NGÀNH THẨM ĐỊNH

Trong vụ việc Công ty Cổ phần Tiên Tiến (gọi tắt là AIC) gian lận thầu được TAND TP Hà Nội xét xử, nhiều thẩm định viên đã phải “mời tòa” do vi phạm các quy định về đấu thầu.

Theo đó, năm 2013, Nguyễn Công Tiến thành lập Công ty Thẩm định giá Thế Hệ Mới. Tiến và Ninh Văn Sinh, thẩm định viên đã thẩm định 16 gói thầu cho Bệnh viện Đồng Nai. Tiến và Sinh đã thực hiện lập 15 chứng thư thẩm định giá.

Trong quá trình tố tụng, Tiến thừa nhận đã sử dụng báo giá của AIC. Trong khi quy định là buộc thẩm định viên phải trực tiếp thẩm định giá theo giá thị trường.

Lời khai của Tiến cho thấy thẩm định viên hạn chế về nguồn thông tin nên buộc phải sử dụng báo giá của AIC.

Còn Ninh Văn Sinh cho rằng bị cáo được đào tạo nghề thợ máy, sau đó làm giám định. Bị cáo này cho rằng mình không có trình độ chuyên môn nên được ông Tiến hướng dẫn.

“Công việc của tôi là nhập và soạn thảo chứng thư. Đến khi cơ quan điều tra phân tích dữ liệu người dân đưa ra là không đúng. Sau này đi học thẩm định giá tôi mới biết không có thông tin xác minh thì không thể làm được việc này”, bị cáo Sinh khai và thừa nhận mình không có nhận thức rõ ràng về ngành này.

SAI VÌ CẢ NHÀ ĐẦU TƯ

Trung tâm Tư vấn Xây dựng Đồng Nai được chủ đầu tư – Bệnh viện Đồng Nai chỉ định làm tư vấn quản lý gói thầu xây lắp và gói thầu trang thiết bị y tế chuyên ngành. Ngoài ra, Trung tâm còn làm nhà thầu tư vấn thẩm định hồ sơ mời thầu và thẩm định kết quả xét thầu gói thầu số 52.

Theo cáo buộc, Nguyễn Thị Nhung, Phó giám đốc trung tâm, đã phân công Cao Thị Tâm trực tiếp thẩm định hồ sơ mời thầu và kết quả chấm thầu.

HSMT gói thầu số 52 (thiết bị) nêu “hợp đồng tương tự”. Việc trình hợp đồng tương tự không phù hợp với tính chất của gói thầu đang xem xét là không phù hợp với hướng dẫn tại Mục 1 Chương 3 Thông tư 05/2010/TT-BKH ngày 10/02/2010 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư .

Trong khi đó, hồ sơ thể hiện 3 hợp đồng tương tự của Công ty AIC không có máy DSA, chỉ đáp ứng về giá trị, không đáp ứng tính chất gói thầu, hạ thấp tiêu chí, có dấu hiệu “thông thầu”. thuận lợi cho nhà thầu.

Tuy nhiên, trong quá trình thẩm định, Nhung và Tâm không báo cáo chủ đầu tư, không làm rõ, loại bỏ sự không phù hợp của hồ sơ mời thầu mà vẫn trình, ký hồ sơ mời thầu, ký Tờ trình cho chủ đầu tư. phê duyệt hồ sơ mời thầu vi phạm Điểm a Khoản 1 Điều 72 Nghị định số 85/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ quy định về nội dung thẩm định hồ sơ mời thầu, thẩm định và báo cáo thẩm định. đánh giá sai năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu, làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu.

Hậu quả, Công ty AIC không đủ năng lực, kinh nghiệm nhưng vẫn được xét trúng thầu, thu lợi bất chính, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 12,1 tỷ đồng.

Nhung khai nhận, khi cơ quan điều tra triệu tập, bị cáo mới phát hiện mình có sai sót khi ký vào biên bản giám định. “Dự án có quy mô lớn, áp lực tiến độ nhiều, bị cáo rất nhiều việc. Khi ký báo cáo thẩm định hồ sơ mời thầu, bị cáo tin tưởng cấp dưới nên không kiểm tra. Sự việc đáng tiếc đã xảy ra, bị cáo rất xin lỗi và buồn, xin nhận trách nhiệm về việc ký sai của mình”, bị cáo Nhung nói thêm.

Ngoài ra, khi thực hiện tư vấn quản lý gói thầu 64-79, mặc dù phát hiện kết quả đấu thầu vượt mức đầu tư, tăng dự toán nhưng Nhung và đồng sự không báo cáo chủ đầu tư tạm dừng tổ chức đấu thầu. nhà thầu, báo cáo cấp có thẩm quyền nhưng vẫn có văn bản lùi ngày cấp chứng thư thẩm định trình chủ đầu tư phê duyệt để thẩm định hồ sơ phê duyệt dự toán.

Cơ quan tố tụng xác định, hành vi này trái với quy định tại khoản 1 Điều 7, Điều 11 Nghị định số 112/2009/NĐ-CP; khoản 2 Điều 12 Luật Đấu thầu và Điều 70 Nghị định số 85/2009/NĐ-CP của Chính phủ, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 148 tỷ đồng.

Đề cập đến sai phạm này, bà Nhung thừa nhận có sự “nể” đối với chủ đầu tư. “Chủ đầu tư đã thuê các bị cáo là đúng pháp luật, nhưng sao chủ đầu tư yêu cầu lùi ngày ký là ký ngay”, chủ tọa hỏi.

Bà Nhung thừa nhận: “Luật Đấu thầu và các quy định hiện hành không yêu cầu phải có giá thẩm định trước khi đấu thầu. Trung tâm có lỗi khi không hợp thức hóa hồ sơ cho chủ đầu tư”.

ĐIỀU KIỆN “NHANH” CỦA NGƯỜI ĐÁNH GIÁ

Theo thống kê, từ năm 2015 đến nay, cả nước có 431 công ty thẩm định giá. Tuy nhiên, sau một thời gian phát triển nóng, đầu năm 2022, Bộ Tài chính đã tiến hành rà soát và đến nay, cả nước chỉ còn 279 công ty thẩm định giá đang hoạt động và 1.460 thẩm định viên về giá được cấp phép hành nghề.

Theo Bộ Tài chính, hiện nay tiêu chuẩn chức danh thẩm định viên về giá được quy định tại Điều 34 Luật Giá. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai cho thấy, quy định trên đã nảy sinh một số bất cập. Vì vậy, Bộ Tài chính đã soạn thảo Luật Giá sửa đổi trình Quốc hội để củng cố. Dự thảo luật sửa đổi có 9 nhóm nội dung lớn, trong đó “siết” điều kiện đối với thẩm định viên.

Chẳng hạn, luật không quy định thời gian làm việc thực tế theo chuyên ngành đào tạo phải là thời gian làm việc tại doanh nghiệp thẩm định giá với nhiệm vụ công việc liên quan đến nghề thẩm định giá.

Nhiều trường hợp đã làm việc đủ 36 tháng nhưng không làm việc tại doanh nghiệp thẩm định giá và công việc không liên quan đến nghề thẩm định giá. Vì vậy, mặc dù các trường hợp này đủ điều kiện cấp thẻ thông qua thẩm định nhưng chất lượng nghiệp vụ cơ bản chưa đáp ứng được ngay dịch vụ thẩm định.

Ngoài ra, cùng với việc tăng cường quản lý chặt chẽ việc cấp thẻ, phải quan tâm hơn nữa việc củng cố, kiện toàn điều kiện, tiêu chuẩn hoạt động của thẩm định viên.