Thị trường nông sản thế giới đang trải qua một giai đoạn biến động lớn khi giá gạo toàn cầu giảm xuống mức thấp nhất gần 5 năm, trong khi giá cà phê vẫn duy trì ở mức cao. Sự chênh lệch này bắt nguồn từ sự mất cân đối giữa cung và cầu của hai loại nông sản này.

Thị trường gạo: Sản lượng tăng, giá giảm

Thị trường lúa gạo toàn cầu đang chịu áp lực giảm giá mạnh mẽ do dự báo sản lượng kỷ lục. Theo Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO), chỉ số giá gạo chung đã giảm 22% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 105,5 điểm.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự giảm giá này là do các dự báo lạc quan về sản lượng gạo toàn cầu trong niên vụ 2025-2026. Các cơ quan hàng đầu như FAO, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) và hãng nghiên cứu BMI (thuộc Fitch Solutions) đều dự báo sản lượng gạo toàn cầu sẽ đạt mức kỷ lục mới nhờ điều kiện thời tiết thuận lợi.

Nông dân thu hoạch cà phê tại Espírito Santo (Brazil)

Thị trường cà phê: Nhu cầu cao, nguồn cung hạn hẹp

Trong khi thị trường lúa gạo giảm giá, thị trường cà phê lại có xu hướng ngược lại. Các chuyên gia trong ngành khẳng định rằng việc tái lập kho dự trữ cà phê toàn cầu sẽ là một thách thức lớn, đòi hỏi ít nhất hai vụ mùa bội thu liên tiếp sau nhiều năm thâm hụt nguồn cung.

Nhu cầu tiêu thụ cà phê toàn cầu không những không giảm mà còn được dự báo sẽ đạt kỷ lục mới. Theo USDA, tiêu thụ cà phê toàn cầu niên vụ 2025-2026 dự kiến đạt 169,4 triệu bao (loại 60 kg), tăng so với mức 166,5 triệu bao trong niên vụ 2024-2025.

Sự bùng nổ tiêu thụ tại các thị trường mới nổi, đặc biệt là Trung Quốc, đã góp phần đáng kể vào xu hướng này. Tiêu thụ cà phê tại Trung Quốc đã tăng hơn gấp hai lần trong 10 năm qua, tăng từ 2,4 triệu bao trong niên vụ 2014-2015 lên ước tính 5,6 triệu bao trong niên vụ 2024-2025.

Tóm lại, thị trường nông sản thế giới đang cho thấy một bức tranh đối lập rõ rệt. Người tiêu dùng gạo có thể hưởng lợi từ giá thấp do nguồn cung dồi dào, trong khi những người yêu thích cà phê sẽ phải tiếp tục đối mặt với mức giá cao trong tương lai gần do sự mất cân đối cung-cầu kéo dài.

Giám đốc Điều hành Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), bà Vanusia Nogueira, cho biết nguồn cung cà phê toàn cầu có thể được cải thiện trong ba năm tới khi các diện tích trồng mới được thúc đẩy do mức giá cao kỷ lục.

Triển vọng này còn phụ thuộc vào việc các điều kiện thị trường có đủ thuận lợi để nông dân duy trì canh tác hay không. Nguồn cung cà phê toàn cầu hiện đang eo hẹp do tình trạng thâm hụt sản lượng kéo dài nhiều năm.

Tình hình thời tiết ảnh hưởng đến nguồn cung cà phê

Tình hình thời tiết khắc nghiệt tại các vùng sản xuất trọng điểm đã đẩy giá cả lên cao. Bà Nogueira cho biết sẽ mất khoảng ba năm để các diện tích cà phê mới trồng có thể giúp làm giảm áp lực nguồn cung.

Những diện tích trồng mới sẽ bắt đầu cho thu hoạch trong khoảng ba năm nữa, và khi đó, thị trường sẽ có thêm một nguồn cung bổ sung. Chuỗi thâm hụt liên tiếp trên thị trường cà phê toàn cầu có thể chấm dứt vào năm 2026.

Tuy nhiên, điều này phụ thuộc rất lớn vào tình hình thời tiết ở các quốc gia sản xuất chính như Brazil, Colombia và Việt Nam. Bà Nogueira cũng lưu ý rằng vẫn còn rủi ro sương giá đối với vụ mùa của Brazil trong tháng 7/2025.

Thị trường gạo xuất khẩu đang chứng kiến sự biến động đáng kể khi giá gạo Ấn Độ tăng, trong khi giá gạo Việt Nam và Thái Lan giảm.

Giá gạo xuất khẩu của Ấn Độ đã tăng tuần thứ hai liên tiếp do đồng rupee mạnh lên, giữa lúc nhu cầu trên thị trường quốc tế có phần chậm lại. Gạo đồ 5% tấm của Ấn Độ được báo giá 382-387 USD/tấn, tăng nhẹ so với mức 380-386 USD/tấn của tuần trước. Gạo trắng 5% tấm được giao dịch ở mức 375-381 USD/tấn.

Một nhà giao dịch tại Kolkata cho biết đồng rupee biến động mạnh, tăng hơn 1% trong tuần này đã buộc các nhà xuất khẩu phải nâng giá bán. Lượng gạo dự trữ của Ấn Độ, bao gồm cả lúa chưa xay xát, đã đạt mức kỷ lục 59,5 triệu tấn tính đến ngày 1/6/2025, vượt xa mục tiêu 13,5 triệu tấn mà chính phủ đặt ra cho ngày 1/7/2025.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, giá gạo 5% tấm được chào bán ở mức 383 USD/tấn, giảm so với mức 387 USD/tấn của tuần trước. Một nhà giao dịch tại Thành phố Hồ Chí Minh cho biết giá giảm do nguồn cung toàn cầu mạnh, đặc biệt là từ Ấn Độ. Tương tự, giá gạo 5% tấm của Thái Lan cũng giảm xuống còn 385-390 USD/tấn, từ mức 397 USD/tấn vào tuần trước.

Trong khi đó, giá gạo nội địa tại Bangladesh vẫn ở mức cao dù kho dự trữ dồi dào. Tổng công ty Thương mại Bangladesh báo cáo giá gạo đã tăng 3,5% trong tuần qua, gây thêm áp lực lên người tiêu dùng.

Trên sàn giao dịch hàng hóa Chicago (CBOT), giá ngô và đậu tương kỳ hạn đã tăng trở lại từ mức đáy nhiều tháng. Giá đậu tương tăng 8,25 xu lên 10,2475 USD/bushel, giá lúa mỳ tăng 4 xu lên 5,4075 USD/bushel, còn giá ngô tăng 7,50 xu lên 4,1150 USD/bushel. Tuy nhiên, triển vọng nguồn cung thuận lợi tại Mỹ và trên toàn cầu vẫn là yếu tố kìm hãm đà tăng của giá.

Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế (IGC) đã nâng dự báo sản lượng lúa mỳ thế giới niên vụ 2025-2026 thêm 2 triệu tấn, lên 808 triệu tấn. Ủy ban châu Âu cũng tăng dự báo sản lượng lúa mỳ mềm của Liên minh châu Âu (EU) thêm 1,6 triệu tấn, lên 128,2 triệu tấn.

Trên sàn giao dịch London, giá cà phê robusta giảm nhẹ. Giá cà phê arabica trên sàn giao dịch New York cũng giảm. Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo sản lượng cà phê của Việt Nam trong niên vụ 2025-2026 sẽ tăng tới 6,9%, đạt 31 triệu bao.

Ngược chiều với thế giới, giá cà phê tại Việt Nam tiếp tục tăng nhẹ 400 đồng/kg ở tất cả các tỉnh thành sản xuất trọng điểm, lên mức 93.900-94.200 đồng/kg.

Ngày 19-6, giá cà phê trong nước giảm xuống còn khoảng 100.000 đồng/kg, thấp hơn 35.000 đồng/kg so với mức kỷ lục 135.000 đồng/kg vào tháng 3-2025. Trên sàn London, giá cà phê Robusta cũng giảm xuống dưới 4.000 USD/tấn, giảm mạnh so với mức đỉnh hơn 5.800 USD/tấn vào tháng 2-2025.

Nguyên nhân và tác động của giá cà phê giảm mạnh

Theo ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, giá cà phê giảm mạnh không phải là bất thường do Brazil đang được mùa cà phê Robusta. Lượng cà phê còn lại trong các hộ nông dân chỉ khoảng 10%-15%, tức phần lớn đã được bán ở mức giá cao trước đó.

Ông Minh cho rằng mức giá khoảng 100.000 đồng/kg hiện nay tuy thấp hơn trước nhưng vẫn được xem là hợp lý, bảo đảm lợi ích giữa các bên trong chuỗi sản xuất và tiêu thụ cà phê.

Nhiều cơ sở chú trọng vào việc chế biến sâu, đa dạng sản phẩm

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, cho biết Brazil đã thu hoạch gần xong cà phê Robusta với sản lượng ước đạt khoảng 25 triệu tấn. Nguồn cung dồi dào cùng với diễn biến xung đột ở một số nơi trên thế giới khiến nhiều nhà đầu tư chuyển dòng vốn sang các mặt hàng khác, khiến giá cà phê giảm mạnh.

Với doanh nghiệp xuất khẩu, giá cà phê biến động mạnh gây ra nhiều rủi ro. Ông Nguyễn Đắc Đạt, chủ một đại lý cà phê cấp 2 tại Đắk Nông, cho biết giá cà phê giảm khoảng 30% nhưng thị trường vẫn chưa ổn định, khiến giao dịch tiếp tục trầm lắng.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thanh, một nông dân ở huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum, cho biết gia đình bà vẫn giữ hàng trong kho chờ giá tăng trở lại. “Có lúc chúng tôi trữ hàng đến 2 năm mà chất lượng vẫn bảo đảm.”

Chiến lược đa dạng hóa và nâng cao giá trị sản phẩm

Ông Võ Văn Kháng, cổ đông của thương hiệu cà phê Vương Thành Công, cho biết doanh nghiệp đang tìm cách đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và đầu tư vào khâu chế biến sâu cà phê nhằm tăng giá trị.

Theo VICOFA, trong 8 tháng đầu niên vụ 2024-2025, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 1,12 triệu tấn cà phê, đạt trên 6,3 tỉ USD, giảm 6,4% về sản lượng nhưng tăng 57,5% về giá trị so với cùng kỳ niên vụ trước.