Căng thẳng giữa Israel và Iran đã đạt đến mức báo động sau khi loạt cuộc không kích nhằm vào các cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran diễn ra. Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi nhấn mạnh rằng việc Iran hợp tác với IAEA là “nghĩa vụ pháp lý” theo Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT).

Quốc hội Iran đã thông qua dự luật đình chỉ hợp tác giữa Iran và IAEA sau các cuộc không kích của Israel và Mỹ. Tuy nhiên, ông Grossi khẳng định rằng Iran vẫn phải tuân thủ các nghĩa vụ của mình đối với IAEA chừng nào còn là thành viên của NPT.

Sau các cuộc không kích, Iran và Israel đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn từ 7 giờ sáng ngày 24/6 (theo giờ Israel), mặc dù vẫn có một số cuộc tấn công lẻ tẻ sau đó.

Căng thẳng giữa Israel và Iran

Mức độ thiệt hại tại các cơ sở hạt nhân của Iran vẫn là vấn đề gây tranh cãi. Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump bác bỏ thông tin cho rằng Iran đã di chuyển urani được làm giàu trước khi bị Washington không kích.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết Mỹ không nhận được bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy số urani làm giàu của Iran đã được chuyển đi trước khi cuộc không kích được tiến hành.

Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tỏ ra dè dặt hơn khi nói rằng Mỹ sẽ thảo luận với Iran trong những tuần tới về việc xử lý số vật liệu hạt nhân.

Trước đó, Iran có thể đã làm giàu urani lên mức 60%, cao hơn mức dành cho mục đích dân sự nhưng vẫn dưới ngưỡng để chế tạo vũ khí hạt nhân.

Bộ Ngoại giao Iran thông báo các cuộc không kích của Mỹ đã gây “thiệt hại đáng kể” cho các cơ sở hạt nhân của nước này. Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Israel (IAEC) cũng xác nhận loạt không kích của Mỹ đã khiến cơ sở hạt nhân Fordow của Iran bị phá hủy hạ tầng trọng yếu.

Các chuyên gia lo ngại rằng việc Iran phát triển vũ khí hạt nhân có thể bị trì hoãn nhiều năm và “tác động có thể kéo dài vô thời hạn” nếu Iran không tiếp cận được nguyên liệu hạt nhân.

Tình hình Trung Đông đang trở nên ngày càng căng thẳng khi Mỹ đứng trước ngưỡng cửa quyết định về việc can dự vào xung đột giữa Israel và Iran. Tại buổi họp báo ngày 19/6, người phát ngôn Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết Tổng thống Trump sẽ đưa ra quyết định về việc có can dự vào cuộc xung đột này hay không trong vòng hai tuần tới.

Phát biểu của bà Leavitt được đưa ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân Iran đang diễn ra một cách cấp bách. Giới chức Mỹ tin rằng Iran đang ngày càng gần với việc sở hữu vũ khí hạt nhân hơn bao giờ hết.

Yêu Cầu Của Mỹ Đối Với Iran

Bà Leavitt nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào với Tehran cũng phải bao gồm điều khoản “không làm giàu urani.” Điều này tái khẳng định lập trường của Tổng thống Trump rằng Tehran không được phép sở hữu vũ khí hạt nhân.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết vẫn còn thời gian để đạt được giải pháp ngoại giao với Iran về chương trình hạt nhân của nước này. Ông cũng nhận định rằng tình hình ở Trung Đông vẫn còn nguy hiểm và cần đạt được một thỏa thuận nhằm tránh nguy cơ xung đột leo thang.

Cơ Hội Cuối Cùng Cho Đàm Phán

Theo ông Lammy, hiện có khoảng hai tuần để tìm kiếm giải pháp ngoại giao trước khi tình hình trở nên nghiêm trọng hơn. Dự kiến, vào ngày 20/6, ông Lammy sẽ đến Geneva để tham dự cuộc gặp với Ngoại trưởng Iran cùng các đối tác từ Pháp, Đức và Liên minh châu Âu (EU).

Ông nhấn mạnh rằng đây là thời điểm then chốt để chấm dứt những diễn biến nghiêm trọng tại Trung Đông và ngăn chặn nguy cơ bùng phát một cuộc khủng hoảng khu vực.

Thế giới đang đứng trước nguy cơ của một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới khi các cường quốc hạt nhân tiếp tục hiện đại hóa và mở rộng kho vũ khí của mình. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) công bố ngày 16/6, hầu hết các nước sở hữu vũ khí hạt nhân vẫn tiếp tục nâng cấp và bổ sung các phiên bản mới cho kho vũ khí của mình.

Năm 2024 ghi nhận sự tiếp tục hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân trên toàn cầu, với các cường quốc như Mỹ và Nga dẫn đầu. Hai quốc gia này chiếm khoảng 90% tổng số vũ khí hạt nhân trên thế giới và đã dành nhiều nỗ lực để nâng cấp và thay thế các đầu đạn hạt nhân.

SIPRI thống kê tổng cộng 12.241 đầu đạn hạt nhân vào tháng 1/2025, trong đó 9.614 đầu đạn đang trong kho dự trữ để sử dụng. Giám đốc SIPRI, Dan Smith, nhấn mạnh rằng thế giới đang đối mặt với những mối đe dọa mới “vào thời điểm đặc biệt nguy hiểm và bất ổn” đối với địa chính trị.

Cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới

Cả Nga và Mỹ đều có “các chương trình mở rộng đang được tiến hành để hiện đại hóa và thay thế các đầu đạn hạt nhân của họ.” Trung Quốc cũng đang “tăng cường lực lượng hạt nhân của mình một cách đều đặn.”

Vương quốc Anh không tăng số lượng đầu đạn trong năm 2024, nhưng SIPRI cho biết với quyết định năm 2021 của nước này về việc tăng giới hạn số lượng đầu đạn từ 225 lên 260, có khả năng con số này sẽ tăng trong tương lai.

Ấn Độ và Pakistan đều “tiếp tục phát triển các loại hệ thống phân phối vũ khí hạt nhân mới vào năm 2024.” SIPRI lưu ý rằng chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên vẫn “là trọng tâm trong chiến lược an ninh quốc gia của nước này.”

Giám đốc SIPRI cảnh báo rằng cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân sắp xảy ra sẽ không chỉ là về “số lượng đầu đạn,” mà “là một cuộc chạy đua vũ trang sẽ mang tính công nghệ cao,” diễn ra ở cả không gian vũ trụ và không gian mạng.

Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) cũng sẽ có tác động, ban đầu ở vai trò hỗ trợ con người, tiếp đó có thể dẫn đến xu hướng tự động hóa hoàn toàn. Ông Smith nhấn mạnh rằng “nếu khả năng thoát khỏi nguy cơ chiến tranh hạt nhân của chúng ta nằm trong tay AI, có lẽ thế giới đang cận kề ngày tận thế.”

Mỹ đang tích cực chuẩn bị các phương án đối phó Iran trong trường hợp đàm phán hạt nhân thất bại.

Tư lệnh Bộ Chỉ huy Trung tâm của Mỹ (CENTCOM), Tướng Michael “Erik” Kurilla ngày 10/6 cho biết ông đã trình bày với Tổng thống Donald Trump về các phương án có thể được áp dụng đối với Iran nếu hai bên không đạt được thỏa thuận hạt nhân mới.

Phát biểu tại phiên điều trần của Ủy ban Quân lực Hạ viện Mỹ ngày 10/6, Tướng Kurilla nói: “Tôi đã cung cấp cho Bộ trưởng Quốc phòng và Tổng thống nhiều lựa chọn khác nhau để đối phó với Iran.”

Khi được hỏi liệu CENTCOM có sẵn sàng triển khai “lực lượng áp đảo” để ngăn Iran chế tạo vũ khí hạt nhân hay không, ông Kurilla trả lời “Có”. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng giải pháp thông qua đàm phán vẫn là ưu tiên hàng đầu để ngăn chặn xung đột.

Người đứng đầu CENTCOM cho biết ông “hoàn toàn ủng hộ một giải pháp thông qua đàm phán để ngăn Iran có được vũ khí hạt nhân vì xung đột sẽ để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng.”

Trong bối cảnh Mỹ và Iran vẫn đang tiếp tục đàm phán về một thỏa thuận mới với mục tiêu đặt ra các giới hạn đối với chương trình hạt nhân của Tehran để đổi lấy việc nới lỏng lệnh trừng phạt, Tướng Kurilla đã đưa ra thông điệp như vậy.

Kể từ tháng Tư vừa qua, Iran và Mỹ đã tổ chức 5 vòng đàm phán gián tiếp do Oman làm trung gian. Các cuộc đàm phán tập trung vào chương trình hạt nhân của Tehran và việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt của Mỹ.

Mỹ và Iran dự kiến sẽ tổ chức vòng đàm phán thứ 6 để giải quyết bất đồng về chương trình hạt nhân của Tehran. Tổng thống Mỹ Donald Trump tỏ thái độ lạc quan về triển vọng các cuộc đàm phán hiện nay.

Trước đó, Tổng thống Trump đã cảnh báo rằng nếu đàm phán hạt nhân không đạt được kết quả, “tất cả các phương án đều để ngỏ,” gồm cả lựa chọn quân sự. Tuy nhiên, ông vẫn nhấn mạnh rằng ngoại giao là lựa chọn ưu tiên.